Ένα προφητικό κείμενο από το παρελθόν

Παρατηρήσεις για το Μέγαρο Μουσικής Αθήνας

Γράφονται και θα γραφτούν (ελπίζω) πολλά ακόμα για το «Μέγαρο Πολιτισμού». Αντί να επαναλάβω επιχειρήματα και αναμένοντας όπως όλοι κάποιες απαντήσεις από αρμόδιους και μη, επέλεξα και αντιγράφω αποσπάσματα από ένα άκρως ενδιαφέρον άρθρο του Βασίλη Αγγελικόπουλου στην Καθημερινή (2/5/2004) για το δικό τους Μέγαρο Μουσικής, την δόξα του οποίου ζήλεψαν και οι δικοί μας του εδώ Μεγάρου. Είναι άκρως «ενδιαφέροντα » όσα το κείμενο σημειώνει:

1) (…) Σε ποιον ανήκει το Μέγαρο Μουσικής; Στο Ελληνικό Δημόσιο που το χρηματοδοτεί ή στα πρόσωπα που το διαχειρίζονται; Το ερώτημα εγείρεται οξύτερο τον τελευταίο καιρό, μετά την αποπεράτωση της υπόγειας επεκτάσεως των κτιρίων, συνολικού όγκου 7.000 κ.μ., και τη συνεχιζόμενη ροή χρήματος από εθνικούς και κοινοτικούς πόρους.(…)
2) (…) Είναι αυτονόητο (σε οποιοδήποτε άλλο κράτος στον κόσμο) ότι πρώτα στεγάζεις, στερεώνεις, εφοδιάζεις τους βασικούς σου μοχλούς παραγωγής μουσικής παιδείας και πολιτισμού, που είναι κατά κύριο λόγο η Οπερα και η Ορχήστρα σου, το Ωδείο και η Mουσική Aκαδημία σου, και κατόπιν προχωρείς σε οποιεσδήποτε άλλες «κινήσεις».
3) (…) «Δεν γίνεται να αναπτυχθεί ποτέ σε καλλιτεχνικό συγκρότημα αξιώσεων μια όπερα που έχει εκ των προτέρων να ανταγωνιστεί μέσα στην ίδια πόλη ένα άλλο καταπληκτικό κτίριο, που ανεβάζει μάλιστα όπερες, προικοδοτημένο πολύ νωρίτερα και πολύ περισσότερο απ’ ό,τι η ίδια» λέει βαθύς γνώστης των διεθνών μουσικών πραγμάτων.
4) (…) Η κραυγαλέα όμως αντίφαση της χρηματοδότησης από το κράτος ενός «πολυδύναμου κέντρου μουσικής» με τέσσερις αίθουσες και μάλλον ασαφή πολιτιστικό στόχο, τη στιγμή που όχι απλώς παραμένουν άστεγα, αλλά παλεύουν να επιβιώσουν τα δύο κύρια κρατικά συγκροτήματα μουσικού πολιτισμού (τα οποία τώρα κινδυνεύουν να πληγούν ακόμη πιο βαθιά από τη δραστηριότητα του Μεγάρου), βάζει επιτακτικά επί τάπητος ένα μεγάλο ζήτημα: Tι είδους πολιτισμό παράγει το Μέγαρο;
5) (…)«Θα έχουμε την απάντηση αν σκεφτούμε κατ’ αρχάς τι είναι το Μέγαρο» επισημαίνει ένας από τους συνομιλητές μας. «Δεν παράγει, πουλάει πολιτιστικά προϊόντα. Δεν δημιουργεί πολιτισμό, αλλά καταναλωτές πολιτισμού». «Όλοι όμως ξέρουμε», παρατηρεί άλλος, «ότι, ιστορικά, μοχλοί δημιουργίας, καλλιέργειας και αύξησης του κοινού δεν είναι τα κτίρια ούτε οι μεταπράτες της τέχνης. Eίναι τα ανθρώπινα σύνολα – ορχήστρες, θίασοι, ομάδες χορού. Τι είναι, λ.χ., το “Μουζίκ Φεράιν” της Βιέννης; Είναι ένα κέλυφος, σπουδαίο κέλυφος. Το κοινό όμως της μουσικής δεν το φτιάχνει το κέλυφος. Το φτιάχνει η Φιλαρμονική της Βιέννης, η οποία κατοικεί, θερμαίνει και δίνει ψυχή στο κέλυφος αυτό».
6) (…)«Στην Ελλάδα όμως έχει γίνει μια αντιστροφή των αξιών», παρατηρεί. «Kαι νομίζουμε ότι μπορούν οι κτιριακές υποδομές να λειτουργούν στο κενό, χωρίς να θερμαίνονται από το χνώτο σταθερών ενοίκων. Ότι μπορούν να λειτουργούν σαν φεστιβάλ, σαν κέντρο διερχομένων, και μάλιστα πάσης φύσεως διερχομένων, στο πλαίσιο μιας καθαρά μεταπρατικής λογικής κι ενός φαντασμαγορικού πολυσυλλεκτισμού. Άλλο πράγμα όμως είναι το αποτέλεσμα αυτού του αχταρμά και άλλο ο πολιτισμός που αναπτύσσεται σε βάθος χρόνου μέσα από τη σχέση μιας ορχήστρας, ενός θιάσου, μιας ομάδας χορού, με το κοινό. Γιατί το κοινό εκπαιδεύεται μαζί μ’ εκείνον που το εκπαιδεύει, όχι χώρια. Κανένα κοινό στον κόσμο δεν το ωρίμασαν οι μετακλήσεις, οι ξένες ορχήστρες, οι ξένες όπερες, οι ξένοι θίασοι. Το κοινό μιας πόλης ανεβαίνει μαζί με τα καλλιτεχνικά συγκροτήματα της πόλης του. Τα δικά του. Tα εκ των σπλάχνων του».
7) (…)Από την άποψη αυτή η «πολιτιστική προσφορά» του Μεγάρου, όποια κι αν είναι, είναι πολύ λιγότερο σημαντική από αυτήν που θα υπάρξει αν στηριχτούν γενναία και αποφασιστικά οι καλλιτεχνικοί οργανισμοί του τόπου. (…)Το ζήτημα είναι όμως τι θέλουμε ως χώρα: πολιτισμό ή καταναλωτές πολιτιστικών εκδηλώσεων, δηλαδή πυροτεχνημάτων; H Eλλάδα προκρίνει κι εδώ, όπως στην οικονομία, όχι τον παραγωγό, το δημιουργό, το σπορέα, τον καλλιεργητή, αλλά τον μεταπράτη. Αυτόν τον πολιτισμό θέλουμε;».
8) (…)Tο κοινό δημιουργείται. “Δεν είναι αυτό πολιτισμός. «Tο αληθινό κοινό δημιουργείται», παρατηρεί συνομιλητής μας, «όταν κάτι, κάποιος μ’ αυτό που κάνει, το παρακινεί να παρακολουθεί και να μετέχει. Όταν υπάρχει κάποιος Κουν που κάτι κάνει, κάποια ορχήστρα, ένας θίασος, μια ομάδα χορού, ένας Βογιατζής, μια Ομάδα Εδάφους, μια όπερα που προσπαθεί. Διότι το κοινό συνομιλεί και εισπράττει το χνώτο. Εκτίθεται στο ενδεχόμενο της δόνησης που προκαλεί κάθε συνάντηση. Mια συναυλία, μια παράσταση, είναι μια συνάντηση. Aλλάζει ο αέρας γύρω μας. Γιατί εμείς οι καλλιτέχνες αέρα παράγουμε. Αυτό φτιάχνουμε. Αλλάζουμε τον αέρα, το χώρο και το χρόνο των ανθρώπων. Eμείς το φτιάχνουμε αυτό, δεν το φτιάχνουν μόνα τους τα υλικά, τα κελύφη».

Και αυτό ακριβώς περιμένουμε από την Πολιτεία: να προσέξει και να στηρίξει επιτέλους τους καλλιτεχνικούς οργανισμούς, δηλαδή τους ανθρώπους. Όχι να τους εγκαταλείπει γυμνούς, ενώ από την άλλη δημιουργεί υπερσύγχρονα, αλλά εν πολλοίς «άδεια», κελύφη.

επιλογή και αντιγραφή
(χωρίς σχόλια)
Αντώνης Γεωργίου
ageorg@cytanet.com.cy